SIOSTRY WIZYTKI

W 1835 roku SS Wizytki zostały przez rząd usunięte z własnych budynków i ostatecznie trafiły do klasztoru zajmowanego przez SS Brygidki.

Wizytki w okresie swojego pobytu w Lublinie utworzyły działające przy kościele bractwo Najsłodszego Serca Jezusowego, prowadziły internat i szkołę żeńską, a poprzez odprawianie nabożeństwa do Serca Jezusowego przyczyniały się do wzrostu pobożności u wiernych. Spowodowało to ponowny rozkwit kościoła Wniebowzięcia N.M.P. Zwycięskiej i klasztoru, w którym gromadzili się ludzie, szukając pocieszenia, nadziei i siły ducha w trudnych czasach rozbiorów i zaborów. Po upadku powstania styczniowego w 1864 roku nastąpiła kasacja istniejących klasztorów, a ich majątki przejął skarb państwa.

W 1819 roku konwent brygidek w Lublinie został decyzją ministra Stanisława Kostki Potockiego zamknięty, zakonnice pozostawiono na terenie domu klasztornego na dożywocie i zlikwidowano nowicjat. W 1818 roku z licznego niegdyś zgromadzenia pozostało 18 zakonnic, natomiast w roku 1832 było ich już tylko 8, zaś ostatnia zakonnica, ksieni Dorota Hoińska zmarła w 1870 roku. W wyniku kasaty zakonu dobra brygidkowskie przeszły na skarb państwa.

Po likwidacji klasztoru brygidek lubelskich, decyzją władz z roku 1830 część zespołu klasztornego przekazano wizytkom, które przebywały czasowo przy kościele Świętego Ducha, po przejęciu ich klasztoru na potrzeby szpitala wojskowego. Praktycznie Wizytki wprowadziły się do zabudowań pobrygidkowskich w roku 1838.

Przejmując budynek klasztorny do użytkowania (brygidkom pozostawiono całe skrzydło zachodnie i małą część zachodnią skrzydła południowego) Wizytki w latach 1836-1838 dokonały jego przebudowy. W przypadku kościoła zlikwidowano dwie duże kaplice z ołtarzami, przylegające od południa do nawy bocznej. Wprowadzono mur zrównujący szerokość przedsionka wejścia kościoła i górnego przejścia. Zlikwidowano wejście boczne do kościoła od strony północnej przez gotycki portal. Przebudowa nie była w pełni zrealizowana zgodnie z planami, więc już w roku 1850 stan zachowania części zabudowań był zły co wymagało podjęcia kolejnych prac.

Z tego okresu pochodzą zabytki:

1. Ołtarze i ambona w stylu francuskimc
2. Obraz z przedstawieniem św. Franciszka Salezego
3. Obraz ukazujący św. Józefa z Dzieciątkiem
4. Obrazu z przedstawieniem św. Małgorzaty Alacoque

1. Ołtarze i ambona w stylu francuskim

2. Obraz z przedstawieniem św. Franciszka Salezego

3. Obraz ukazujący św. Józefa z Dzieciątkiem

4. Obrazu z przedstawieniem św. Małgorzaty Alacoque

Wizytki przebywały w klasztorze do roku 1882, kiedy to zostały przeniesione do Warszawy. Z chwilą usunięcia wizytek z zabudowań klasztoru kościół Wniebowzięcia NMP przeszedł w zarząd duchowieństwa diecezjalnego. Skrawek ogrodu od strony północnej kościoła, wraz z chórem wizytek przebudowanym z drugiej zakrystii, oddano na użytek księdza, służby kościelnej. Natomiast gmach klasztoru przeszedł na skarb państwa, który przeznaczył go na internat gimnazjum męskiego duchowieństwa prawosławnego, skład wojskowy i dla osób prywatnych.

Kościół wówczas został kościołem filialnym, obsługiwanym przez duchowieństwo diecezjalne i administrowany przez powoływanych kolejno rektorów, po czasy współczesne.

1. W roku 1855 wizytki usunęły XVII i XVIII- wieczne pobrygidkowskie ołtarze i ambonę, pozostawiając jedynie stalle w prezbiterium. W ich miejsce wstawiły XVIII – wieczne ołtarze, odzyskane ze swojego dawnego kościoła, pełniącego wówczas funkcję cerkwi prawosławnej. Ołtarz główny i ambonę z dawnego kościoła wizytek sprowadzono dopiero w roku 1861, a obraz z przedstawieniem św. Brygidy, wyjęty z poprzedniego ołtarza, został umieszczony na ścianie prezbiterium. O wprowadzonym przez siostry wizytki wyposażeniu wypowiedział się ks. Jana Wadowski: „Ołtarze i ambona w bardzo złym smaku francuskim zeszpeciły kościół. Budową swą zbyt rozwinięte, przepełnione figurami w pozach niesmacznych, były czymś obcym w kościele”. Z wymienionych obiektów żaden nie zachował się na stanie kościoła do dzisiaj, z wyjątkiem pojedynczych obrazów ołtarzowych.

2. Na pograniczu funkcjonowania dwóch klasztorów brygidek i wizytek powstał obraz z przedstawieniem św. Franciszka Salezego, datowany na przełom XVIII i XIX stulecia. Niewątpliwie powstanie obrazu należy przypisać działalności Wizytkek, gdyż święty był współzałożycielem zakonu sióstr Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny, czyli wizytek, a jego grób znajduje się w ich macierzystym klasztorze w Annecy. Święty na obrazie został ukazany w chwili natchnienia od Ducha Świętego, u jego stóp po bokach anioły trzymają atrybuty i oznaki władzy biskupiej. Wielce prawdopodobne jest, że obraz został przyniesiony z poprzedniego założenia wizytek do kościoła pobrygidkowskiego i zapewne był obrazem ołtarzowym (być może w ołtarzu głównym). Konserwacja obrazu potwierdziła jego powstanie w wieku XVIII.

3. Ołtarzowym przedstawieniem mógł być obraz ukazujący św. Józefa z Dzieciątkiem, datowany na połowę XVIII wieku. Postać świętego przedstawiona w kontakcie wzrokowym z Małym Jezusem, trzymanym w ramionach, ukazana została w wejściu do wnętrza architektonicznego, z rozpościerającym się za nim ogrodem z drzewami na pierwszym planie. Mniejsze pod względem wielkości przedstawienie mogło znajdować się w ołtarzu bocznym.

4. Obraz św. Franciszka Salezego, wielkością i kształtem jest zbliżony do obrazu z przedstawieniem św. Małgorzaty Alacoque, kolejnej świętej związanej z zakonem wizytek. Jej największą zasługą jest dzieło rozpowszechnienia w całym Kościele nabożeństwa do Najświętszego Serca Jezusowego. Dziełu temu towarzyszyły cztery wizje, jakie miała Małgorzata, w trakcie których otrzymała od samego Chrystusa, okazującego jej płomienne serce, polecenie ustanowienia kultu Najświętszego Serca. W takim ujęciu – okazania płomiennego serca – została przedstawiona na obrazie z kościoła lubelskiego. Obraz został datowany na pocz. XX wieku, co może sugerować że powstał nie z inicjatywy wizytek ale kolejnego właściciela. Obraz posiada trójdzielne zakończenie odpowiadające wnęce obecnego ołtarza głównego.