Wielka renowacja została przeprowadzona w latach 2011-12 w ramach projektu pn. „Renowacja pobrygidkowskiego zespołu klasztornego w Śródmieściu miasta Lublina”, który został wpisany na listę podstawową Indykatywnego Wykazu Indywidualnych Projektów Kluczowych Regionalnego Programu Operacyjnego województwa lubelskiego na lata 2007-2013.
W wyniku przeprowadzonych prac świątynia pełni też nowe funkcje: edukacyjną, kulturalną i turystyczną: kaplica grunwaldzka, sanktuarium św. Brygidy, Lubelskie Sanktuarium Pamięci Narodowej, ekspozycja historyczna, numizmatyczna i archeologiczna w wieży kościoła z chórem i kryptach.
Ten obiekt łączy w sobie dwa style: gotyk i renesans lubelski. Na przykładzie zabytkowego obiektu można wykazać cechy charakterystyczne dla poszczególnego stylu architektonicznego i jego przenikania do istniejących już budowli. Zwiedzając zabytkowy obiekt można poznać historię tego miejsca związanego z Grunwaldem, historię Lublina i piękno architektury gotyckiej i renesansowej ukryte w tych murach, którego bogate wnętrze było wielokrotnie przebudowywane i przykryte kolejnymi warstwami tynku i farby.
Zrewitalizowanym obiekt jest także miejscem do zaprezentowania szerokiej i bogatej oferty koncertowej w ramach cyklu: „Wieczory muzyczne w Kościele Pobrygidkowskim”.
Obecnie obiekt sakralny – królewskie wotum pełni funkcje:
- dydaktyczną, edukacyjną jako źródło wiedzy historycznej oraz bogactwa stylów architektonicznych charakterystycznych dla poszczególnych epok w historii Polski, oraz jako „lekcja historii” o dążeniu Polaków do niepodległości (Lubelskie Sanktuarium Pamięci Narodowej),
- kulturalną i turystyczną – atrakcyjna oferta turystyczna, którą podziwiają zwiedzający nie tylko z naszego Regionu ale całej Polski i spoza jej granic. Przeprowadzone prace renowacyjne ukazują bogactwo ukryte w tym pomniku – wotum króla Władysława Jagiełły.
Przeprowadzone prace miały na celu zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej regionu oraz poprawę warunków życia mieszkańców poprzez renowację pobrygidkowskiego zespołu klasztornego w Śródmieściu miasta Lublina.
Prace konserwatorsko restauratorskie przyczyniły się do:
- przywrócenia wartości historycznej wotum króla Władysława Jagiełły za zwycięstwo w bitwie pod Grunwaldem, ,
- przystosowania zespołu klasztornego do pełnienia nowych funkcji społecznych i turystyczno – kulturalnych,
- poprawy dostępności turystycznej do zabytkowego obiektu,
- poprawy ładu przestrzennego i uporządkowanie przestrzeni publicznej śródmieścia Lublina,
- poprawy poziomu bezpieczeństwa na terenie rewitalizowanego zespołu klasztornego i w jego otoczeniu.
W związku z realizacją projektu pn. Renowacja zespołu pobrygidkowskiego śródmieściu miasta Lublina, zostały wprowadzone w zabytkowym obiekcie nowe funkcje: edukacyjne, kulturalne i turystyczne. Utworzono: kaplicę grunwaldzką, sanktuarium św. Brygidy, Lubelskie Sanktuarium Pamięci Narodowej oraz ekspozycje historyczna, numizmatyczna i archeologiczna w wieży kościoła z chórem i kryptach.
W roku 2012 minęło 600. lat od rozpoczęcia budowy zespołu pobrygidkowskiego w Lublinie, w skład którego wchodzą kościół oraz klasztor, a w roku 2026 będziemy obchodzić jubileusz 600 – lecia zakończenia budowy królewskiego wotum wdzięczności.
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej w Lublinie wraz z klasztorem został ufundowany przez króla Władysława Jagiełłę jako wotum dziękczynne za zwycięstwo w bitwie pod Grunwaldem. Tradycja utrzymuje, że przy jego budowie w latach 1412-1426 pracowali jeńcy krzyżaccy. Odpowiedni dokument fundacyjny król wydał 1 kwietnia 1426 roku w Krasnymstawie.
Po ukończeniu prac król Władysław Jagiełło sprowadził zakon założony przez św. Brygidę, która przepowiedziała upadek Krzyżaków.
Duchowe dziedzictwo św. Brygidy, którą św. Jan Paweł II ogłosił 1 października 1999 r. współpatronką Europy, zobowiązuje do odpowiedzialności za europejską wspólnotę ducha.
Mając na uwadze historyczne, kulturowe i artystyczne znaczenie dziedzictwa narodowego oraz potrzebę godnego uczczenia kolejnych rocznic ważnych wydarzeń z historii naszej wspólnoty, w latach 2011-12 został zrealizowany projekt pod nazwą: „Renowacja pobrygidkowskiego zespołu klasztornego w Śródmieściu miasta Lublina.
Na te jubileusze nie planowaliśmy wznosić nowych pomników. Wspólnym darem jest dzieło renowacji świątyni, która odzyskała dawany blask i ukryte piękno.
W związku z realizacją projektu pn. Renowacja zespołu pobrygidkowskiego śródmieściu miasta Lublina, zostały wprowadzone w zabytkowym obiekcie nowe funkcje: edukacyjne, kulturalne i turystyczne. Utworzono: kaplicę grunwaldzką, sanktuarium św. Brygidy, Lubelskie Sanktuarium Pamięci Narodowej oraz ekspozycje historyczna, numizmatyczna i archeologiczna w wieży kościoła z chórem i kryptach.
– Kaplica Grunwaldzka /boczna kaplica św. Judy Tadeusza/ z popiersiem króla Władysława Jagiełły z 1910 r., z obrazem Kazimierza Jagiellończyka i gotycką kryptą – to żywa lekcja historii, gdyż pamięć o przeszłości uczy pokory i wdzięczności, wobec tych co odeszli oraz odpowiedzialności wobec przyszłych pokoleń.
– Sanktuarium św. Brygidy /prezbiterium i nawa główna/ z obrazem św. Brygidy, malowanym na desce w XV w., cyklem obrazów z życia współpatronki Europy, które są cennymi pamiątkami wraz z kryptami i ekspozycją starych murów kaplicy wskazują na wartości ewangeliczne jako fundament codziennego życia.
– Lubelskie Sanktuarium PamięciNarodowej /nawa boczna, chór i wieża kościoła/ to miejsce pamięci narodowej, które od wielu pokoleń ogniskuje pamięć zbiorową i tożsamość narodową, przypomina o chwalebnych kartach naszej historii, np. zwycięską bitwę pod Grunwaldem, jak również nie pozwala zapomnieć tych mroczniejszych dziejów i tragicznych pokoleń, które trwały w miłości Ojczyzny, w postawie poświęcenia i wyrzeczeń na rzecz przyszłych pokoleń.
–Ekspozycja historyczna, archeologiczna i numizmatyczna z tarasem widokowym na zabytkowe freski i panoramę Lublina. Ekspozycje przypominają o naszych korzeniach, o chlubnych kartach z dziejów naszej Ojczyzny. To lekcje odległej historii we współczesnych czasach.
Odnowiona świątynia zachęca do odkrycia na nowo potrzeby patriotyzmu i duchowego przesłania św. Brygidy, którą św. Jan Paweł II nazywał „zwiastunką i prorokinią czasów współczesnych”.
Niech św. Brygida, dzielna niewiasta, małżonka i matka, a zarazem wielka mistyczka Północy, wskazuje drogę, jaką należy przebyć w celu przyspieszenia godziny jedności wśród ludzkich.
W wyniku realizacji projektu pn. Renowacja zespołu pobrygidkowskiego śródmieściu miasta Lublina wprowadzono w zabytkowym obiekcie nowe funkcje: edukacyjne, kulturalne i turystyczne i utworzono: kaplicę grunwaldzką, sanktuarium św. Brygidy, Lubelskie Sanktuarium Pamięci Narodowej oraz ekspozycje historyczna, numizmatyczna i archeologiczna w wieży kościoła z chórem i kryptach.
– Kaplica Grunwaldzka
Kaplica Grunwaldzka – Kaplica św. Judy Tadeusza zastępuje niejako brakującą w tym układzie architektonicznym kościoła nawę boczną wraz z dobudowaną w XVII wieku czworokątna wieżą- dzwonnicą. Nadano jej tytuł Kaplicy Grunwaldzkiej, ze względu na stiukowe popiersie Króla-Fundatora Kościoła Władysława Jagiełły. Pod tym Popiersiem znajduje się granitowa tablica z napisem:
ŚWIĄTYNIĘ TĘ WZNIÓSŁ
KRÓL WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO
NA PAMIĄTKĘ ZWYCIĘSTWA ODNIESIONEGO
POD GRUNWALDEM D. 15 LIPCA 1410 ROKU.
W PIĘĆSETNĄ ROCZNICĘ
WDZIĘCZNA POTOMNOŚĆ TABLICE TĘ POŁOŻYŁA
Obok kamiennego okna nad Popiersiem Monarchy umieszczono chorągiew jagiellońską i litewską, przypominającą o połączonych siłach oręża polskiego i litewskiego, które odniosły zwycięstwie w bitwie grunwaldzkiej.
W kaplicy tej znajduje się neogotycki ołtarz z obrazem Matki Bożej Sykstyńskiej i portretem św. Judy Tadeusza. Apostoł ten doznaje szczególnej czci w naszej świątyni i jest jej patronem, obok Najświętszej Maryi Panny Zwycięskiej i św. Brygidy. Cotygodniowa Msza św. wotywna ku czci św. Judy Tadeusza jest sprawowana w tej kaplicy przy wspomnianym ołtarzu (każdy czwartek, godz. 8.00 – kartki z intencjami można składać w kościele do świecznika znajdującej się przy bocznym ołtarzu lub przez Internet). W gablotach obok ołtarza bocznego umieszczono liczne wota, wyrażające wdzięczność wiernych za otrzymane łaski. Można również zapalić światełko wdzięczności.
Obrazy wraz z ołtarzem bocznym zostały w maju 2012r. przewiezione do pracowni konserwatorskiej w celu przeprowadzenia renowacji. Odnowione zabytki ruchome powróciły na swoje miejsce na uroczystości jubileuszowe 600-lecia rozpoczęcia budowy królewskiego wotum, przypadające w 2012r.
W Kaplicy znajduje się także obraz króla Kazimierza Jagiellończyka, wcześniej wiszący na prawej ścianie prezbiterium. (Renowacja obrazu i popiersia monarchy została przeprowadzona w 2010 r.) Zostały ustawione także konfesjonał, klęczniki, ławka kolatorska i ławka neobarokowa. Wymienione obiekty są wpisane do rejestru zabytków województwa lubelskiego.
Odnowienie tych zabytków było możliwe do przeprowadzenia w latach 2012-2021 dzięki przyznanym dotacjom przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie, Miejskiego Konserwatora Zabytków w Lublinie. Urząd Marszałkowski w Lublinie i anonimowemu ofiarodawcy.
Z Kaplicy Grunwaldzkiej drzwi i wąskie przejście prowadzą do zakrystii, natomiast schodki – na ambonę, usytuowaną po lewej stronie nawy głównej.
W Kaplicy, po renowacji, znajduje się także przeszklony wziernik, umożliwiający widok krypty wykonanej z białego kamienia w stylu gotyckim z ekspozycją 2 trumien Sióstr Wizytek.
Remont więźby dachowej z wymianą pokrycia dachu kaplicy św. Judy Tadeusza wraz z zakrystią i „łącznikiem” został przeprowadzony dzięki dotacji przyznanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2012r.
– Sanktuarium św. Brygidy
Sanktuarium św. Brygidy – prezbiterium i nawa główna. W tej części dla zwiedzających został udostępniony m.in. zabytkowy XV wieczny obraz św. Brygidy, która żyła w XIV w. w Szwecji. To ona przepowiedziała klęskę Krzyżaków pod Grunwaldem. Przepowiednię o władcy który rozgromił potęgę Krzyżaków król Władysław Jagiełło odniósł do siebie. Dlatego razem z kościołem wybudował klasztor dla sióstr Brygidek i braci Brygidów. A w kościele został umieszczony obraz św. Brygidy namalowany w stylu gotyckim pod koniec XV w. wraz z cyklem 14 obrazów przedstawiający życie św. Brygidy, wspaniałej kobiety, kochającej żony, wymagającej matki, i pełnej dyplomacji kobiety. Cykl obrazów w stallach prezbiterium uzupełnia i przybliża życia św. Brygidy.
Obraz św. Brygidy, św. Małgorzaty Maria Alacoque oraz figura Matki Bożej depczącej głowę węża zostały umieszczone w ołtarzu głównym. Poszczególne zabytki są eksponowane w zależności od okresu liturgicznego lub nabożeństwa.
Obraz św. Brygida z XV w. został wypożyczony przez Zamek Królewski na Wawelu na wystawę z okazji 600-lecia zwycięstwa pod Grunwaldem, fotografie tego obrazu były prezentowane na wystawie w Wilnie. Dzięki takiej niezwykłej kolekcji obrazów ze scenami z życia św. Brygidy można realizować cele edukacyjne, kulturalne i turystyczne.
Sklepienie prezbiterium – sanktuarium św. Brygidy jest wykonane w stylu renesansu lubelskiego. Możemy zobaczy na nim 4 ewangelistów z ich symbolami, 2 aniołów z palmą w ręku oraz ornamentykę rośliną, girlandy owoców i warzyw oraz uskrzydloną głowę z chustą pod szyją a także symbole religijne. Ten styl architektoniczny jest charakterystyczny dla regionu Lubelskiego.
Na ścianach prezbiterium został umieszczone obrazy: Zwiastowanie Pańskie, Wniebowzięcie NMP, św. Józef oraz św. Franciszek Salezy. Warto również zwrócić uwagę na portal oraz drzwi łączące prezbiterium z zakrystią oraz na sygnaturkę.
W Sanktuarium św. Brygidy, współpatronki Europy, znajduje się wejście do krypt, które przeznaczono do zwiedzania. W tym celu wykonano zejście w postaci schodów i połączono obydwie krypty przejściem nad którym wykonano murowane sklepienie kolebkowe (w nawiązaniu do istniejących murów krypt). W tych krypach zlokalizowano ekspozycję archeologiczną (m.in. zabytki archeologiczne drewniane i metalowe, habity i trumny, w tym ostatniej ksieni Brygidek).
W nawie głównej zlokalizowano także ambonę oraz cykl obrazów emblematycznych w ławkach.
W Sanktuarium św. Brygidy w pobliżu wejścia głównego – ma miejsce także ekspozycja archeologiczna starych murów. Badanie georadarem wykazało obecność starych murów – pozostałości po kaplicy starszej od kościoła – pod posadzką w północno-zachodniej części nawy głównej. Wykonano więc podświetloną ekspozycję tych murów poprzez wykonanie przeszklonego otworu (szkło laminowane posadzkowe) w posadzce umożliwiającego oglądanie pozostałości istniejącej już w 1396r. starej kaplicy Najświętszej Maryi Panny, św. Zofii i św. Barbary.
– Lubelskie Sanktuarium Pamięci
Lubelskie Sanktuarium Pamięci Narodowej – nawa boczna i wieża Kościoła Pobrygidkowksiego. Od samego początku w mury tego kościoła wpisuje się pamięć o sprawach Ojczyzny i potrzeba patriotyzmu oraz modlitwy za Ojczyznę. Król Władysław Jagiełło zobowiązał Ojców Brygidów – kapłanów do sprawowania trzech Mszy św. tygodniowo: za siebie, za swojego następcę i o pomyślność państwa polskiego.
Kościół pobrygidkowski od lat pełnił rolę ośrodka pielęgnującego narodowe tradycje, rocznice powstań narodowych, dążenia niepodległościowe, tragiczne wydarzenia z okresu II wojny światowej.
Od wielu lat aranżację nawy bocznej wyznaczały liczne tablice pamiątkowe, nawiązujące do osób i wydarzeń z historii kościoła, miasta Lublin i naszej Ojczyzny.
W okresie powojennym był miejscem tętniącym wolnością od reżimu komunistycznego, kolebką lubelskiej Solidarności. Po dziś dzień wiele uroczystości państwowych, patriotycznych rozpoczyna się Mszą świętą w tym właśnie kościele.
Długa jest historia Mszy świętych za Ojczyznę, sięga lat 70-tych i jej założyciela, ówczesnego rektora ks. Mieczysława Brzozowskiego. Jedna z tablic pamiątkowym poświęcona jest Jego osobie.
Wśród innych tablic znajdziemy te dedykowane Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, Orlętom Lwowskim, generałowi brygady Kazimierzowi Tumidajskiemu, generałowi brygady Mieczysławowi Smorawińskiemu, żołnierzom AK, zamordowanym podczas II wojny światowej: w ogniu walk i w obozach kaźni na wschodzie: w Katyniu, Miednoje i Charkowie.
Są także tablice epitafijne upamiętniające działalność patriotyczno-społeczną kobiet: Siostry Urszulanki Bożeny Emilii Szerwantke, Heleny z Rojowskich Masłowiczowej i Ludwiki Zembrzuskiej.
W 1992 roku zawisła tablica dedykowana rektorowi naszego kościoła, ówczesnemu Słudze Bożemu, a dziś błogosławionemu ks. Kazimierzowi Gostyńskiemu, zamordowanemu w komorze gazowej w Dachau w 1942r. Wśród tablic upamiętniających rektorów tego kościoła są epitafia: ks. Jana Władzińskiego, ks. Andrzeja Chlastawy, ks. Stefana Młynarczyka. Te i inne tablice predestynują nawę boczną naszego kościoła do nazwy Lubelskiego Sanktuarium Pamięci Narodowej.
Po renowacji – zgodnie z zaleceniami służb konserwatorskich i wskazówkami Komisji Liturgicznej Kurii Metropolitalnej w Lublinie – dokonano uporządkowania tablic: część z nich pozostała w nawie bocznej, część została przeniesiona do wieży kościoła, która jest udostępniona w ciągu całego dnia do zwiedzania pielgrzymom i turystom.
Nawa boczna odzyskała swój ukryty blask dzięki nowym tynkom, wykonanym zgodnie z gotycką techniką (tynk wapienno-piaskowy, falujący, nierówny) posadzce, oświetleniu. Przy bocznym ołtarzu odsłonięto także fragment starej posadzki z kamienia. Na ścianie zachodniej nawy bocznej przywrócono ścianę z białego kamienia, zaś w pobliżu bocznego wejścia wyeksponowano fragmenty starego, oryginalnego XV-wiecznego tynku wraz z wątkiem ceglanym. Pod posadzką nawy bocznej znajduje się 5 krypt. Nad wejściem jednej z nich zostało położone przeszklenie umożliwiające „zwiedzanie” jej ekspozycji. Obraz z krypty jest też transmitowany do wieży kościoła. W nawie bocznej zlokalizowano ołtarz św. Józefa, Patrona Kościoła Powszechnego z obrazem św. Jana Pawła II.
W opisywanej nawie, w jej środkowej wnęce, znajduje się, czasami niezauważona przez zwiedzających, kaplica św. Barbary z neobarokową rzeźbą Piety (z przełomu XIX i XX wieku). Nazwa kaplicy upamiętnia istnienie w minionych wiekach kaplicy NMP, św. Zofii i św. Barbary, na miejscu której zbudowany został obecny kościół. Obecnie ta kaplica pełni funkcję kaplicy katyńskiej, gdzie umieszczono tablicę upamiętniającą ofiary kaźni, urnę z prochami pomordowanych w Katyniu, guziki wydobyte z dołów śmierci i obraz Matki Bożej Katyńskiej. W październiku 2012r. została tu umieszczona także urna z prochami pomordowanych w Bykowni, dar Wojewody Lubelskiego.
W dwóch pozostałych szerszych wnękach, nad którymi biegnie wąski korytarz, łączący klasztor z chórem (obecnie przejście jest zamurowane), stoi zabytkowy, XVII-wieczny konfesjonał.
Dzięki XVIII-wiecznej dobudowie muru od strony południowej nawa posiada dodatkowe wejście boczne z przedsionkiem. Przy bocznym wejściu została zamontowana platforma dla osób niepełnosprawnych.
Wieża kościoła z chórem
Dotychczas osobami, które najczęściej „odwiedzały” wieżę, i to tylko na poziomie chóralnym, byli organiści. Po renowacji i remoncie wszystko się zmieniło. XVII-wieczna wieża otwarta jest dla naszej wspólnoty i wszystkich zwiedzających.
Najciekawsze miejsce do jakiego prowadzą nowe schody w wieży to fragmenty gotyckiej dekoracji malarskiej, prawdopodobnie z lat 1430 i 1460- 1470. Znajdują się one nad i pod sklepieniem nawy głównej. Stało się to skutek tego, iż polichromia znajdowała się pierwotnie poniżej stropu nakrywającego nawę. Sufit był płaski z drewnianych belek i kasetonów.
Późnogotycki szczyt oraz przesklepienie nawy głównej wykonane zostało w poł. XVI w. W ten sposób malowidła zostały przedzielone. Odnowione fragmenty dekoracyjnego fryzu przedstawiają na tle Starego Miasta pochód rycerzy konnych z wyprzedzającym ich brodatym jeźdźcem oraz króla z giermkiem. Te zabytkowe fragmenty fresku są zaliczane do najwcześniejszych w Polsce utworów malarskich o tematyce świeckiej umieszczanych w kościele i z punktu widzenia historii sztuki były zapowiedzią renesansu. W czasie prac zostały także odkryte freski z wcześniejszego jeszcze okresu.
W wieży znajdą się też tablice i symbole upamiętniające fakty z historii naszego kościoła, miasta i Ojczyzny. Wcześniej znajdowały się w prawej nawie bocznej, która nadal pozostała miejscem pamięci i tradycji narodowych. Część jednak tablic została przeniesiona do wieży. Znajduje się w niej obok ekspozycji historycznej z rycerzem Krzyżackim na czele i dwoma nagimi mieczami, wystawa numizmatyczna. Na wieży została wykonana także nowa konstrukcja 2 dzwonów, których rozlegający się głos będzie nieustannie przypominał o historycznym zwycięstwie. Z wieży będziemy mogli także podziwiać przez lunety panoramę Lublina.