SIOSTRY WIZYTKI

W 1835 r. do klasztoru brygidek staraniem biskupa Wojciecha Skarczewskiego zostały przeniesione siostry Wizytki, które zmuszono w 1809 r. do opuszczenia swoich budynków, mieszczących się przy ul. Szpitalnej (dzisiejsza ul. Peowiaków) i były umieszczone w budynkach klasztornych po karmelitach (obecnie ul. Świętoduska). W historii królewskiej fundacji zaczął się niełatwy okres 35 lat współistnienia dwóch różniących się w charyzmatach kongregacji zakonnych, brygidek i wizytek. Brygidki nie mogły już decydować same o sobie, o sprawach podległym ich opiece świątyni i klasztoru. Bolesna musiała być dla nich świadomość, że decyzją władz państwowych zostały skazane niejako na wymarcie zaś przejęcie ich budynków przez inne zgromadzenie zakonne budziło niezadowolenie. Panny Brygidki bardzo nad tym bolały, zwłaszcza, że Wizytki usunęły z ołtarza głównego obraz patronalny Wniebowzięcia NMP i urządziły wystrój wnętrza kościoła na nowo. Zmiany miały źródło w charyzmacie zakonu wizytek, który w sposób szczególny oddawał cześć tajemnicy miłości Serca Bożego, objawionej św. Małgorzacie Marii Alacoque. W ołtarzu głównym został umieszczony obraz Najświętszego Serca Jezusowego, usunięto istniejące ołtarze i ambonę, a w to miejsce Wizytki wpasowały swoje własne wyposażenie, ołtarze w stylu francuskim oraz sprzęty liturgiczny. Sam klasztor został zamieniony na pensjonat dla dziewcząt.

Siostry Wizytki krzewiły kult Serca Pana Jezusa jeszcze przed jego oficjalnym ogłoszeniem. Nabożeństwa ku czci Serca Pana Jezusa gromadziły w świątyni wielu wiernych. W lubelskim kościele pobrygidkowskim, 1 czerwca 1857 r. odbyło się pierwsze na ziemiach polskich nabożeństwo czerwcowe. Tu także powołano też do życia Arcybractwo Najświętszego Serca Jezusowego, które roku 1875 zostało rozwiązane. W modlitwach i nabożeństwach ku czci Najświętszego Serca Jezusowego władze carskie dopatrzyły się działalności politycznej i 5 lipca 1882 z polecenia władz Wizytki zostały przewiezione do Warszawy, a ich lubelska placówka została zlikwidowana. Pozostawiony majątek pobrygidkowski w 1882 r. podzielono pomiędzy biskupa prawosławnego w Chełmie, dyrektora gimnazjum rządowego, zaś kościół klasztorny przeszedł pod administrację katolickiego duchowieństwa diecezjalnego.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Wizytki próbowały jeszcze powrócić do Lublina, roszcząc sobie pretensje do klasztoru, jednak ówczesny biskup lubelski, ks. Marian Leon Fulman oddalił ich roszczenia i zdecydował, że miejsce to przynależy się zgromadzeniu Sióstr Urszulanek Roty Rzymskiej, przybyłych do Lublina w 1917 r.

W 1835 roku SS Wizytki zostały przez rząd usunięte z własnych budynków. Trafiły do klasztoru zajmowanego wcześniej przez SS Brygidki.

Wizytki w okresie swojego pobytu w Lublinie utworzyły działające przy kościele bractwo pod nazwą Najsłodszego Serca Jezusowego, prowadziły internat i szkołę żeńską, a poprzez odprawianie nabożeństwa do Serca Jezusowego przyczyniały się do wzrostu pobożności u wiernych. Spowodowało to ponowny rozkwit kościoła Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej i klasztoru, w którym gromadzili się ludzie, szukając pocieszenia, nadziei i siły ducha w trudnych czasach rozbiorów i zaborów. Po upadku powstania styczniowego w 1864 roku nastąpiła kasacja istniejących klasztorów, a ich majątki przejął skarb.

W 1870 roku zmarła ostatnia ksieni zakonu SS. Brygidek. Z kolei 5 lat później zniesiono bractwo Serca Jezusowego dopatrując się w ich modlitwach, nabożeństwach i kazaniach niebezpiecznych dla rządów zaborczych aspektów politycznych. W roku 1882 SS. Wizytki przeniesiono do Warszawy, cały ich majątek skonfiskowano, a pozbawiony wszelkich funduszów kościół przeszedł pod administrację katolickiej diecezji lubelskiej. Na potrzeby mieszkalne rektora i służby kościelnej przebudowano dawny chór wizytek, zaś od strony północnej kościoła przydzielono rektoratowi ogród. Pierwszymi rektorami byli księża: Władysław Opalski, Mikołaj Bojarski, Karol Lissowski, Jan Władziński. Staraniem tego ostatniego kościół został odnowiony. Zostały ufundowane nowe stalle, (które zachowały się do dnia dzisiejszego). Umieszczono w nich malowidła z dawnych stall barokowych, zaś pozostałe zachowane malowidła rozmieszczono w innych miejscach kościoła, wstawiono nowe okna i drzwi, wymurowano przedsionek pod chórem kościelnym, ogrodzono murem kościół i plac przykościelny, położono na dachu nowe dachówki.

Dzięki ofiarności wiernych i ich przywiązaniu do kościoła udało się uchronić zabytkową świątynię od zniszczenia i przygotować ją do obchodów jubileuszu 500-tnej rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem.

Wizytki zostały sprowadzone do Polski dla edukacji panien, i w roku 1723 osiadły w Lublinie. Dzięki dobrodziejom mogły wybudować kościół z klasztorem oraz nabyć liczne folwarki i dobra: Motycz, Krężnica – Jara, folwark na Rurach zwany Feliksowski.

Przy kościele pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego i Nawiedzenia NMP był dość okazały klasztor, w którym siostry prowadziły pensjonat dla panien.

W 1809 r. wojska Księstwa Warszawskiego wyzwoliły tereny województwa lubelskiego spod zaboru austriackiego. W Lublinie ustanowiono władze polskie, które podległe były Księstwu Warszawskiemu. Nowe władze poszukiwały budynków potrzebnych na szpital wojskowy, ich wybór padł na klasztor Wizytek, otoczony obszernym ogrodem. W 1809 r. zamieniono część klasztoru na szpital wojskowy, a w końcu stycznia 1810 r. zabrano go w całości.

Wizytki zostały przeniesione do klasztoru przy kościele św. Józefa, zamieszkałego przez Karmelitanki Bose, a od 1807 r. przez Karmelitów Bosych, których chwilowo przeniesiono do klasztoru przy kościele św. Eliasza na Czwartku.

Z klasztoru wypędzono 22 siostry i 30 panien mieszkających w pensjonacie. W nowej rzeczywistości nie było warunków do prowadzenia pensji. Nowe miejsce pobytu Wizytek było bardzo zaniedbane i popadało w coraz większą ruinę. Biskup Skarszewski starał się, aby Wizytki odzyskały swój dawny kościół z klasztorem.

7 sierpnia 1811 r. Fryderyk August, król saski i książę warszawski, wydał dekret nakazujący oddanie Wizytkom kościoła i klasztoru. Jednak dekret nie został wcielony w życie. W 1818 r. zapadła decyzja, że kościół wraz z klasztorem nie będzie oddany Wizytkom. Zakon nie uległ kasacie, jednak rząd sprawował nadzór nad dobrami materialnymi Wizytek, zaś 15 zakonnicom wypłacał pensje. Biskup Skarszewski, wielki opiekun Wizytek wstawił się do Namiestnika, który reskryptem z dn. 10 kwietnia 1824 nakazał oddać zakonnicom wszelkie fundusze.

27 grudnia 1830 r. lubelska komisja wojewódzka wezwała konsystorz lubelski o wydelegowanie swojego członka, który wraz z delegatem rządowym miał zadysponować podział majątku Zgromadzenia Najświętszego Zbawiciela św. Brygidy, oraz podjąć decyzję jak podzielić klasztor i jak go odrestaurować, aby w nim wspólnie mieszkały Brygidki i Wizytki.

21 marca 1832 r. wspomniana komisja ponownie wezwała konsystorz do przedstawienia swojego stanowiska w tej sprawie i do przedstawienia raportu, z wynikało, że wynikało, że z powodu dewastacji klasztoru potrzebne będą prace remontowe na kwotę 80.000,00 złoty polskich.

W 1835 r. Wizytki z klasztoru przy kościele św. Józefa przeniosły się do nowej siedziby, do klasztoru Brygidek przy kościele Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej w Lublinie. Wizytki poczuły się gospodarzami klasztoru i kościoła. Przebywały w nim do 1882 r. Pobyt w murach tego klasztoru przedstawia ostatnie chwile istnienia w Lublinie tego pobożnego zakonu.

W nowych warunkach Wizytki rozwinęły swą działalność związaną z edukacją i wychowaniem panien. Przez ożywienie Bractwa Najświętszego Serca Jezusowego Wizytki wpłynęły na obudzenie ducha pobożności w mieście i okolicy. W roku 1864 w lubelskim klasztorze przebywało 36 zakonnic. Polepszył się także stan materialny zakonu. Ten pomyślny rozwój zakonu został zatrzymany przez kasatę w 1864 r. i zajęcie majątku klasztornego na rzecz skarbu państwa. Szkolę z pensjonatem zamknięto.

1855 Wizytki dokonały własnego wystroju wnętrza kościoła. Ustawiły swoje ołtarze, ambonę i inne elementy wyposażenia. Ołtarze i ambona były bogato rzeźbione i złocone. W ołtarzu mnóstwo było postaci aniołów i świętych, które nie pasowały do gotyckiego wyposażenia wnętrza. Wizytki ustawiły w prezbiterium ołtarz Serca Jezusowego. Z dawnego wyposażenia Brygidek w świątyni zostały tylko stalle w opłakanym stanie. Aranżacja wnętrze według Sióstr Wizytek przetrwała aż do początku XXw.

Siostrom przydzielono niewielkie pensje. Część Sióstr udała się do swoich klasztorów poza granicami m.in. do Annecy, Perey le Moniale, Lyonu, Orleanu. W dalszych latach śmierć przyczyniła się do zmniejszenia liczby zakonnic. Wielką pociechę czerpały z nabożeństwa do Serca Jezusowego, którego cześć gorliwie szerzyły przez utrzymanie przy swoim kościele bractwa, odbywane uroczystości i pobożne praktyki.

Powstało także bractwo Najsłodszego Serca Jezusowego, którym zarządzały Wizytki. Zostało ono rozwiązane przez władze rządowe w 1875r. Bardzo uroczyście odprawiano nabożeństwa do Serca Pana Jezusa, zwłaszcza w czerwcu przy bardzo licznym udziale wiernych.

1874 r. w Lublinie zawiązało się bractwo Nieustającej Adoracji Najświętszego Sakramentu, dla którego w kościele Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej była odprawiana msza św. w pierwszy piątek każdego miesiąca.

W 1875 r. władze rządowe zniosły bractwo Najświętszego Serca Pana Jezusa, a ostatniego promotora tego bractwa usunęły nie tylko z miasta, ale i granic diecezji.

W 1882 r. 10 sióstr Wizytek zostały przeniesione do warszawy i umieszczone w istniejącym klasztorze Wizytek przy kościele Opieki św. Józefa, na Krakowskim Przedmieściu. Wizytki mieszkały w Lublinie 72 lata, w tym 25 przy kościele św. Jozefa, a 47 przy kościele Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej w Lublinie.

Z chwilą usunięcia Wizytek kościół przeszedł w zarząd duchowieństwa diecezjalnego. Dla wikariusz przeznaczono 150 rubli, dla organisty 75 rubli rocznej pensji. Skrawek ogrodu od strony północnej kościoła wraz z chórem przebudowanym przez Wizytki z drugiej zakrystii oddano na użytek księdza, służby kościelnej. Zabudowania klasztorne z ogrodem zajął skarb państwa przeznaczając je na użytek duchowieństwa prawosławnego i internat gimnazjum rządowego.