„Kościół i Ojczyzna – te dwa pojęcia w tysiącletniej tradycji polskiej zrosły się w nierozerwalną całość”.
św. Jan Paweł II

KOŚCIÓŁ POBRYGIDKOWSKI – LUBELSKIE SANKTUARIUM PAMIĘCI NARODOWEJ

Do tradycyjnych cech polskiego narodu – umiłowania wolności, przywiązania do wiary ojców, gotowości do poświęceń, bohaterstwa i męstwa – historia ostatnich dwóch wieków dopisała jeszcze jedną cechę – pamięć historyczną. Trzeba nam więc mieć na uwadze, że pamięć jest nie tylko piękną i chlubną cnotą, lecz również moralnym i patriotycznym obowiązkiem każdego Polaka.

Józef Piłsudski powiedział: „kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości, nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości”

W kontekście słów Naczelnika Polski, uwzględniając genezę powstania, jak i losy kościoła Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej w Lublinie, nie dziwi, że w tej konkretnej lubelskiej świątyni kultywowana jest pamięć o przeszłości, zarówno tej chwalebnej, jak i tej tragicznej, pamięć o bohaterach narodowych, zarówno tych znanych, jak i bezimiennych, walczących na różnych frontach sprawy narodowej.

Kościół Pobrygidkowski – Lubelskie Sanktuarium Pamięci Narodowej to mauzoleum historyczne bohaterów i ośrodek pielęgnowania pamięci historycznej narodu.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Zwycięskiej jest miejscem nie tylko uroczystości o charakterze czysto religijnym, ale także nabożeństw i obchodów religijno-patriotycznych organizowanych z okazji świąt państwowych i rocznic upamiętniających najważniejsze wydarzenia historyczne naszej ojczyzny. Spotykają się tu również organizacje kombatanckie o nurcie chrześcijańsko – niepodległościowym, podtrzymywana jest tradycja recytowania okolicznościowych wierszy, tematycznie związanych z daną uroczystością rocznicową lub konkretną osobą.

Od momentu opuszczenia kościoła i klasztoru przez SS. Wizytki budynek klasztorny przejęły SS. Urszulanki (które obecnie znajdują się w posiadaniu części z jego pomieszczeń), natomiast kościołem opiekują się księża rektorzy, który pomimo wielu trudności już w czasach wojny i okupacji podejmowali wiele prac mających za zadanie jego odrestaurowanie i modernizację. W wyniku ich starań stopniowo odnawiano wnętrze świątyni, odświeżano wszystkie ołtarze oraz stalle i umeblowanie, wygląd zewnętrzny kościoła, wprowadzono instalacje grzewczą i radiofoniczną, odnowiono i skanalizowano plebanię, odremontowano drzwi wejściowe, zamontowano nowe organy na chórze, ustawiono statuę św. Judy-Tadeusza oraz zbudowano z głazów grotę Matki Bożej z Lourdes, zakupiono stacje Drogi Krzyżowej, których dotąd kościół nie posiadał, a także takie elementy wyposażenia jak: głośniki, rzutnik czy dzwonki oraz wiele, wiele innych. Szczególne zasługi na tym polu mają (w nawiasach podano okres, w jakim byli rektorami kościoła): ks. kan. Jan Władziński (1903-1935), ks. Stefan Galusiński (1945-1946), ks. kan. Andrzej Chlastwa (1947-1969), ks. kan. dr Stefan Młynarczyk (1969-1976), ks. prof. dr hab. Mieczysław Brzozowski (1976-1982), ks. prałat mgr Zbigniew Czerwiński (1982-1987) oraz ks. prałat kan. dr Franciszek Przytuła (1987-2009). Obecnym rektorem kościoła Pobrygidkowskiego jest ks. kan. mgr Dariusz Bondyra (od 7 lipca 2009 roku).

Do tradycyjnych cech polskiego narodu – umiłowania wolności, przywiązania do wiary ojców, gotowości do poświęceń, bohaterstwa i męstwa – historia ostatnich dwóch wieków dopisała jeszcze jedną cechę – pamięć historyczną. Trzeba nam więc mieć na uwadze, że pamięć jest nie tylko piękną i chlubną cnotą, lecz również moralnym i patriotycznym obowiązkiem każdego Polaka.

Józef Piłsudski powiedział: „kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości, nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości”

W kontekście słów Naczelnika Polski, uwzględniając genezę powstania, jak i losy kościoła Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej w Lublinie, nie dziwi, że w tej konkretnej lubelskiej świątyni kultywowana jest pamięć o przeszłości, zarówno tej chwalebnej, jak i tej tragicznej, pamięć o bohaterach narodowych, zarówno tych znanych, jak i bezimiennych, walczących na różnych frontach sprawy narodowej.

Czym jest więc naród? To zbiorowość ludzi na danym obszarze, którą łączy wspólne państwo, świadomość narodowa, język i kultura, czyli poczucie przynależności do wspólnoty definiowanej jako naród. Co to jest świadomość narodowa? Polega ona na tym, że poszczególni członkowie danej zbiorowości odczuwają przynależność narodową i kojarzą swoje losy osobiste z losami narodu, za który czują się odpowiedzialni i w momencie zagrożenia zewnętrznego solidarnie działają w jego obronie. Na świadomość narodową składa się także wiedza na temat wspólnej przeszłości historycznej, język i kultura narodowa, która dla większości członków tej wspólnoty jest przedmiotem dumy i znakiem rozpoznawalnym na tle innych narodów. Czym jest sprawa narodowa? To nasza Ojczyzna, tożsamość narodowa, nasz język, kultura, zwyczaje, wiara. Świadomość narodowa to przede wszystkim własne państwo lub przynajmniej wyobrażenie o nim. Takiego wyobrażenia własnego państwa jako naród doświadczyliśmy w okresie zaborów.

Rozbiory Polski, które miały miejsce w końcu XVIII w. były wyrazem ekspansjonistycznej polityki mocarstw ościennych, w której dominującą rolę odegrała Rosja. W wyniku porozumienia się Rosji, Austrii i Niemiec państwo polskie o wielowiekowych dziejach i bogatej kulturze na przeszło 100 lat przestało istnieć. I chociaż Polska zniknęła z map Europy, to jednak duch narodu nie zginął. Jak podkreślił Jan Paweł II podczas swojego przemówienia w siedzibie UNESCO w Paryżu w czerwcu 1980 r., Polska to naród który przetrwał najstraszliwsze doświadczenie dziejów, który przez sąsiadów został skazany na śmierć, i który mimo wszystko przetrwał i pozostał sobą, ponieważ zachował własna kulturę, pamięć i wolę przetrwania.

Podczas rozbiorów i okupacji, pośród klęsk i zniszczeń, cierpień naszych przodków, ich upokorzenia i prześladowań, więzień, deportacji i egzekucji jako naród przetrwaliśmy wolni i niepodlegli. A siłę do takiej postawy dawała nam nasza świadomość narodowa i wiara ojców naszych.

Prześladowania jakich doświadczaliśmy jako naród od końca XVIII w. dotyczyły także zakorzenionej od wieków wiary katolickiej i Kościoła. W tragicznym okresie niewoli narodowej Kościół katolicki stawał się przestrzenią inicjatywy narodowej, jego ostoją i miejscem walki o godność narodu i człowieka. Skąd wychodziła inspiracja do walki o wszystkie wartości budujące polską tożsamość narodową i religijną. Kościół katolicki w trudnych dziejach Polski – pod zaborami, okupacją niemiecką i komunistyczną – stał się ostoją nadziei w czasach bez nadziei. Wiedział o tym gubernator Hans Frank, pisząc: „Kościół Katolicki i naród polski to dwie ręce złożone do modlitwy. Będziemy uderzać raz w jedną, raz w drugą, aż je zniszczymy”. Wiedział o tym także Stalin, dlatego wydał on podległym sobie władzom Polski Ludowej odpowiednie dyrektywy. Stąd tak bezwzględna walka zaborców i okupantów, a nawet rodzimych zdrajców zaprzedanych wrogom narodu, z religią i Kościołem. Za swą wierność najwyższym wartościom w okresie komunizmu społeczeństwo polskie, na czele z błogosławionym Prymasem Tysiąclecia, kard. Stefanem Wyszyńskim płaciło wysoką cenę. Za wierność sprawie narodowej i wierze katolickiej oprawcy odwdzięczali się więzieniem, zsyłką do obozów a często śmiercią.

Kościół Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej w Lublinie

Pod takim tytułem powstała w 1996 roku syntetyczna historia Kościoła Pobrygidkowskiego w Lublinie z sześćsetną rocznicę poświęcenia pierwszej kaplicy Najświętszej Maryi Panny, św. Barbary i św. Zofii.

Kościół został wzniesiony w latach 1412-26 jako wotum dziękczynne króla Władysława Jagiełły za zwycięstwo w bitwie pod Grunwaldem. Informuje o tym tablica pod popiersiem króla Władysława Jagiełły w Kaplicy Grunwaldzkiej, umieszczona 15 lipca 1910 roku – w pięćsetną rocznicę zwycięstwa nad Zakonem Krzyżackim, upamiętnioną również zewnętrznym głazem – pomnikiem tego historycznego wydarzenia. Po tych pierwszych – w kolejnych latach minionego XX wieku – powstały dziesiątki innych.

O budowie tego kościoła informują ponadto dwie tablice: nad głównym wejściem z 1945 r. i w niszy na frontonie kościoła z 1970 r.

Po wyparciu Rosjan z Lublina i po zwycięskiej bitwie pod Jastkowem w 1915 roku w dniu 22 stycznia 1916 roku podczas obchodów 53. Rocznicy Powstania Styczniowego 1863 wmurowana została w prawej nawie tablica pamiątkowa o treści: „Cześć walczącym o wolność i niepodległość Ojczyzny”. Obecnie tablica została umieszczona na ekspozycji pod hasłem „Jeśli zapomnę o nich, Ty, Boże na niebie zapomnij o mnie” w wieży kościoła”.

W tej samej prawej nawie kościoła w latach 1977 – 1995 umieszczono tablice marmurowe, granitowe i małe tabliczki mosiężne z nazwiskami dowódców i żołnierzy Wojska Polskiego oraz Armii Krajowej a także osób cywilnych i duchownych poległych i pomordowanych podczas II wojny światowej i podwójnej okupacji niemiecko – sowieckiej.

Ofiarami tej barbarzyńskiej przemocy, a jednocześnie bohaterami, symbolami wierności Bogu i Ojczyźnie, byli m.in. upamiętnieni tablicami:

– gen. bryg. Mieczysław Smorawiński – dowódca Okręgu Korpusu II – więziony w Kozielsku i zamordowany w Katyniu 9.04.1940 r. Jego spiżowe popiersie i tablica epitafijna zostały poświęcone przez ks. Mieczysława Brzozowskiego pod koniec 1984 r.

– błogosławiony ks. kan. Kazimierz Gostyński, były rektor tego kościoła, założyciel, wykładowca i dyrektor kilku lubelskich szkół. Aresztowany 11.01.1940 r. przez Gestapo, zamordowany w Dachau 6.05.1942 r. Tablicę epitafijną tego zasłużonego kapłana – społecznika poświęcił 9.05.1992 r. J.E. ks. abp Bolesław Pylak.

– gen. bryg. Kazimierz Tumidajski ps. „Marcin” – komendant Okręgu V Armii Krajowej, aresztowany przez NKWD 27.07.1944 r., zamordowany w Skopinie koło Riazania 4. 07.1947 r. Tablicę pamiątkową poświęcił ks. dr Mieczysław Brzozowski 13. 11. 1977 r.

– tablice poległych w obronie Ojczyzny Zołnierzy 7 Pułku Ułanów Lubelskich w I i II wojnie światowej i w czasie obu okupacji poświęcił również ks. Mieczysław Brzozowski w 1978 r. Obecnie tablica została umieszczona na ekspozycji pod hasłem „Jeśli zapomnę o nich, Ty, Boże na niebie zapomnij o mnie” w wieży kościoła”.

– tablice dowódcy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej ppłk. Dypl. Jana Wojciecha Kiwerskiego ps. „Oliwa” oraz jego żołnierzy, poległych za Ojczyznę w latach 1939 – 1944, ofiar mordów, więzień i łagrów w 1980 r. poświęcił ks. M. Brzozowski. Obecnie tablica została umieszczona na ekspozycji pod hasłem „Jeśli zapomnę o nich, Ty, Boże na niebie zapomnij o mnie” w wieży kościoła”.

– w tej samej prawej nawie – mauzoleum są również tablice epitafijne trzech byłych rektorów tego kościoła: ks. kan. Jana Władzińskiego, ks. Andrzeja Chlastawy i ks. dr Mieczysława Brzozowskiego – znakomitego kaznodziei, odważnego i patriotycznego kapłana (nękanego przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego) oraz rektora Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie. Pamiątkową tablicę poświęcił J.E. ks. bp Ryszard Karpiński 4.12.1994 r. podczas uroczystej Mszy św. z udziałem 23 pocztów sztandarowych, organizacji kombatanckich, NSZZ „Solidarność” i kilku liceów.

Wśród zasłużonych osób były też kobiety, których społeczno-patriotyczna działalność upamiętniają również epitafijne tablice:

– Bożena Emilia Szerwentke (1902-1982) – urszulanka Unii Rzymskiej, Dyrektor Szkół Urszulańskich w Lublinie. Współorganizatorka tajnego nauczania w czasie okupacji, Łącznik Duszpasterstwa Armii Krajowej (Lublin, 1983).

– Helena z Rojowskich Masłowiczowa (1861 – 1925) wiceprezydentka Katolickiego Związku Polek w Warszawie i założycielka Oddziału tego Związku w Lublinie.

– oficerowie Wojska Polskiego, Korpusu Ochrony Pogranicza, Policjanci, Profesorowie i inni przedstawiciele elity intelektualnej zamordowani wiosną 1940 roku przez NKWD w Katyniu, Miednoje – Twerze, Charkowie, Bykowni i Kuropatach. Pamiątkowa tablica i urna z Ich prochami zostały poświęcone podczas Mszy św. 17.09.1995 r. – w 56 rocznicę zdradzieckiej napaści ZSRR na Polskę – przez rektora tego kościoła ks. kan. Dr Franciszka Przytułę z udziałem Lubelskiej Rodziny Katyńskiej i Pocztów sztandarowych 6 organizacji kombatanckich i 4 liceów oraz licznych wiernych.

Mauzoleum historyczne bohaterów

Wymienione imiennie inne osoby – obok równie zasłużonych, ale mniej znanych szeregowych bohaterów i męczenników narodowej sprawy – dokumentują szczególny charakter Kościoła Pobrygidkowskiego jak swego rodzaju Mauzoleum najnowszej historii Polski.

Stanowią też muzeum – skarbnicę narodowej pamięci o szczególnie zasłużonych dla Kościoła i Ojczyzny postaciach naszego regionu, o ich bohaterskiej postawie, działalności i czynach oraz bezgranicznym poświęceniu w obronie najwyższych wartości dla każdego Polaka – katolika, jakże często aż po ofiarę życia.

Przyświecały im ewangeliczne zasady i wskazania najwyższych wartości: obok boskiego daru życia – niezbywalne prawo do wolności – wolna wola, ale też odpowiedzialność za czyny oraz najwyższe cnoty, stanowiące istotę chrześcijaństwa: miłość bliźnich, prawda, sprawiedliwość, dobro, piękno i pokój.

Kościół Pobrygidkowski – ośrodkiem pielęgnowania pamięci historyczne narodu.

Zainicjowane przez ks. Mieczysława Brzozowskiego wieczorne msze święte za Ojczyznę od 1976 roku gromadziły w tym kościele liczne rzesze przedstawicieli lubelskiej inteligencji oraz kombatantów – byłych żołnierzy Polskiej Armii Podziemnej: Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz Więźniów Politycznych, Związku Sybiraków i Rodziny Katyńskiej, jak również patriotycznej młodzieży.

Magnesem przyciągającym wiernych na te religijno-patriotyczne nabożeństwa były rocznice ważnych wydarzeń historycznych i przypominanie naszych bohaterów narodowych, wzbogacane wykładami z historii, prelekcjami i recytacją poezji patriotycznej oraz pieśniami religijno-patriotycznymi.

W okresie komunistycznego zniewolenia (1945-1989) świątynia ta była azylem patriotycznego społeczeństwa Lublina, które tu mogło słuchać – nie zakłamanej przez władze komunistyczne PRL – historii Polski i losów Narodu, w tym również o bohaterach i męczennikach narodowej sprawy.

Inicjatywę tę przejęli i kontynuowali kolejni rektorzy, a formalnie, oficjalne klepsydry o mszach świętych rocznicowych – od końca lat 80-tych XX w. redagowali i rozklejali na kościołach przedstawiciele powstałych po 4. 06. 1989 r. organizacji kombatanckich – Związku Żołnierzy Armii Krajowej i Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Kraju – Oddział Wojewódzki w Lublinie, wieloletni inicjator i organizator.

Wprowadzeniem do mszy świętych stały się wstępy historyczne i recytacje związanych z danym wydarzeniem wierszy oraz odczytywanie wezwań modlitwy wiernych, zawierające odniesienia do wydarzeń i bohaterów narodowych, jak: marszałkowie Polski Józef Piłsudski i Edward Rydz – Śmigły, gen. Władysław Sikorski.

Do tradycyjnych obchodów weszły też kwietniowe rocznice zbrodni katyńskiej i 17 września – agresji sowieckiej na Polskę oraz lutowe rocznice pierwszej masowej wywózki na Sybir, upamiętnianej przez Związek Sybiraków, Oddział Lublin i Stowarzyszenie Polskich Kombatantów w Kraju.

Uroczysty charakter tych uroczystości religijno – patriotycznych stanowiących dowód pamięci o tragicznej przeszłości historycznej podkreślały liczne poczty sztandarowe.

POZIOM 1
1/1