Model trzeciej fazy z lat: 1470 - 1480

Trzecia przebudowa dotyczyła jedynie wnętrza. Polegała na wprowadzeniu trwałego podziału na dwie nawy o różnej szerokości, z szerszą nawą główną, ustawioną na osi prezbiterium. Na przedłużeniu południowej ściany prezbiterium wzniesiono dwa filary ze ściętymi narożami i dwa przyścienne, o połowę mniejsze. Połączono je trzema ostrołukowymi arkadami. Wnętrze przekryto drewnianym stropem, a ściany ozdobiono malowidłami. Z tego okresu pochodzi polichromia odkryta w nawie głównej powyżej i poniżej obecnego sklepienia w prześlę zachodnim, na północnym licu ściany wspartej na ostrołukowych arkadach.

Polichromia – freski z XV w.

1. Fragment polichromii nad chórem muzycznym

2. Fragment polichromii architektura wieży i towarzyszących zabudowań średniowiecznego miasta

3. Fragment polichromii postać króla i wyprzedzającego go giermka

4. Fragment polichromii, grupa rycerzy konnych i wyprzedzający ją brodaty jeździec

5. Fragmenty dekoracji malarskiej ściennej

Po kilkudziesięciu latach zadecydowano o przebudowie świątyni. W jej bryle zewnętrznej nie zaistniały większe zmiany. Przebudowa dotyczyła wnętrza samego korpusu, który uległ podziałowi na nawę główną i boczną. Na przedłużeniu południowego muru prezbiterium ustawiono ścianę z arkadami na filarach. Filarom nadano formę wieloboku. Zostały wzniesione na rzucie prostokąta ze ściętymi narożami, obwiedzione u dołu cokołem i połączone trzema ostrołukowymi arkadami. Zbudowano dwa pełne i dwa przyścienne, o połowę mniejsze filary. Te przyścienne, zarówno wschodni jak i zachodni są dostawione do otynkowanego lica muru. Przyścienny filar zachodni dostawiono do ściany pokrytej polichromią. Fragment dekoracji malarskiej istniejącej za zachodniej ścianie korpusu przed wykonaniem podziału nawowego, zachował się powyżej empory. Wszystkie filary ceglane opierały się na stosunkowo niskim cokole, w którym oprócz kamienia zastosowano też dodatek cegły, a wyżej prawie wyłącznie cegłę. Krawędzie arkad z obu stron oprofilowano z zastosowaniem kształtek ceramicznych. Pomimo licznych przekształceń, zachowały się wszystkie filary i arkada zachodnia. W narożniku przy wschodnim filarze przyściennym pozostał fragment oprofilowanej arkady, tzn. jej wschodni człon. Środkową i znaczną część wschodniej przemurowano w trakcie podstawiania nowych arkad ostrołukowych w późniejszej już fazie budowy. Ścianę powyżej i między ostrołukami ozdobiono malowidłami. Część tej dekoracji jest widoczna na jej północnym licu powyżej obecnego sklepienia w zakresie przęsła zachodniego. Dzięki odkryciom i zabiegom konserwatorskim możemy zapoznać się zarówno z profilami zachodniej arkady, jak też z pozostałościami polichromii odsłoniętej pod sklepieniem. Tej scena malarska został a już odkryta i opisana przez Józefa Smolińskiego, który wykonał pierwszą inwentaryzację. Z dotychczasowej wiedzy wynika, że malowidło powstało między rokiem 1466 a 1477. Krótko po wzniesieniu murów wnętrze kościoła tynkowano i ozdabiano malowidłami. Mamy więc przybliżony czas powstania podziału nawowego, choć niektórzy ze znawców tematu skłaniają się dziś do nieco późniejszego datowania tej polichromii, przypadającego na lata 80-te, a nawet schyłek XVw. Niemniej jednak podział dwunawowy wykształcił się przed upływem XV stulecia. Korpus w ten sposób asymetrycznie podzielony na dwie nawy o różnej szerokości, przekryto stropem belkowym.

Polichromia – freski z XV w.

1. Fragment polichromii nad chórem muzycznym

2. Fragment polichromii architektura wieży i towarzyszących zabudowań średniowiecznego miasta

3. Fragment polichromii postać króla i wyprzedzającego go giermka

4. Fragment polichromii, grupa rycerzy konnych i wyprzedzający ją brodaty jeździec

5. Fragmenty dekoracji malarskiej ściennej

Materiał, technika: fresk suchy, tempera kazeinowa

Styl: gotyk

Czas powstania: 1466-1477

Autor, szkoła, warsztat: charakterystyczne malarstwo Małopolski

Murowany kościół i klasztor zbudował dla brygidek Jagiełło w latach 1412-1426 jako wotum za grunwaldzkie zwycięstwo, które przepowiedzieć miała św. Brygida szwedzka. Fragmenty polichromii ocalały na strychu kościoła przez odcięcie malowideł od wnętrza niżej zawieszonym sklepieniem. Pierwotnie polichromia sięgała stropu drewnianego. Odkryto w 1898 przez artystę malarza Józefa Smolińskiego który sporządził kopię akwarelowe. Wg Rstraichera fragmenty należą do ciągłego fryzu z przedstawieniem dziejów Trzech Królów, ich pochód i spotkanie na Górze Kalwarii. Analogiczne przedstawienie w kaplicy złotników w Augsburgu z r. 1420.

Datowanie za Tadeuszem Dobrowolskim. Fundacje malowideł przypisuje się królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi, bądź przeorowi Marcinowi z Karnowic. Pod koniec XV w. rozpoczęto budowanie sklepień kościoła, przy którym następowało zniszczenie polichromii. Następne zniszczenia powstały podczas budowania wieży kościoła w przebudowy chóru muzycznego w latach 1632-1660. malowidła odkrył Józef Smoliński w 1898r.

1. Fragment polichromii nad chórem muzycznym

Fragment polichromii pierwotnie przedstawiającej rozbudowana scenę Pokłonu Trzech Króli znajduje się na południowej ścianie nad chórem muzycznym, 79 cm od ściany zachodniej. Nieumiarowy, górna krawędź dotyka sklepienia, dolna przebiega po łuku dawnej ściany. W dolnej części, po prawej stronie malowidła, widoczne są dwa zielone półkoliste kształty (gór) o czarnym konturze, ze sztrafowaniem. Powyżej czarnym konturem malowany las; pionowe pnie drzew w kolorze ugrowym. Korony drzew namalowane czarnym konturem i jasną zielenią (liście). Za lasem widoczna półokrągła baszta z blankami; w cieniach – czerwień. Dalej, ponad ubytkiem malowidła widoczna linia obwarowań z basztami. Dół murów podkreślają faliste, czarne kreski na niebieskawym tle – oznaczające prawdopodobnie (trzcinowe?) osłony przeciw artylerii. Okna baszty w kształcie krótkich czarnych kresek. Ponad obwarowaniami słabo widoczne czerwone dachy zabudowań miasta.

2. Fragment polichromii architektura wieży i towarzyszących zabudowań średniowiecznego miasta – zdjęcie

Fragment polichromii przy narożu ze ściana zachodnią przedstawia wysmukłą wieżę krytą ostro stożkowym chełmem. Wokół chełmu wieniec czterech drobnoniejszych wieżyczek. Ku lewej w stronę prezbiterium wieży towarzyszą zabudowania miejskie, pośród których mniejsza wieża okrągła /baszta/ kryta chełmem stożkowym. Naturalne tło ciepłej bieli tynku cieniowane kolorami ceglastymi od delikatnego różu do intensywnej cegły. Kontury znaczone kreską ciemno stalową. Na ścianie zachodniej kontury raczej krajobrazu wykonane ceglaste i szeroką kreską szaro brunatną

3. Fragment polichromii postać króla i wyprzedzającego go giermka

Na zachowanym fragmencie widoczne są konne postacie króla widzianego czytelnie w popiersiu i wyprzedzającego go drobna postać giermka. Postacie skierowane w lewo od widza, w stronę prezbiterium. W tle głowy króla dwie półkoliste arkady, w głębi ku lewej sylwety wież nad nasypem. W części środkowej tło zielono szare. Podobne tło na skrajach wierzchu, urozmaicone nadto ciemno niebieskim turkusowym listowiem. Giermek w białym kapelinie. Różowa tunika /kurtka/ obrzeża ramion i fałdy ciemno ceglaste. Koszula widziana w partii rękawów i spodnie w partii kolan szmaragdowe. Jasno brązowe buty. Siodło szaro oliwkowe kryte materią łuskową różowo – fioletową o brunatnych konturach łusek. Drzewce chorągwi w dłoniach giermka białe, być może jej płat kremowo biały z ceglastymi wężykami na przemian z szarymi pasami. Portret postaci koron wyeksponowany długim prostym nosem i intensywnie różową karnacją. Wybitnie rudo ceglaste włosy. Pod szyją szmaragdowy cętkowaty plamami szarymi strój, na którym różowa szata z cieniami ceglastymi. Dekolt szaty i pasek czystą bielą. Prawa dłoń w geście wskazywania. Korona malowana czerwienią ceglastą, grzebień intensywnie konturowany brunatnym. Kamienie czerwone i szmaragd. Wieża zwały nasypu ceglaste.

4. Fragment polichromii, grupa rycerzy konnych i wyprzedzający ją brodaty jeździec – zdjęcie

Postacie zwrócone w stronę prezbiterium. Na czele zwartej grupy czterej zindywidualizowani portretowo i kostiumowo jeźdźcy za którymi głowy w hełmach łebkowych o otwartych przyłbicach. Na niewielkich skrajach wierzchu i spodu jasno zielone tło z takimż listowiem bordiury. Postać czołowa w szmaragdowej kurtce obrzeżonej brązowo wokół szyi, żółty strój pod kurtką. Twarz o karnacji różowej, lekko fioletowa czapka. Białe włosy i broda konturowana brunatnym. Z czterech czołowych jeźdźców pierwszy od widza w spiczastej ceglasto żółtej czapce ciemno czerwony, rozświetlony różowo strój, w dekoldzie fragment niebiesko – zielony. Obok ku lewej w stroju szmaragdowym. Obrzeże i guziki bielą, ciemno wiśniowa taśma na szyi. Postać trzecia, po kolana w ceglastym stroju /kontury fałdy/ i różowym pod szyją szmaragd. Czapka półkolista ceglasto – różowa. Postać czwarta ku lewej w popiersi. Na szmaragdowym stroju wierzchni ceglasto – różowy. Czapka podobna do tej obok. Karnacje różowe, hełmy w bieli tynku konturowane linią ciemną brunatną. Uprząż jasno brązowa koni białych i biało kasztanowy hełm.

5. Fragmenty dekoracji malarskiej ściennej – zdjęcie

Fragmenty dekoracji malarskiej znajdujące się na chórze muzycznym zachowały się w różnych miejscach i w różnej formie. Największe i dające się zidentyfikować odnośnie przekazu znajdują się we wnękach przy żebrowych spływach arkady nad chórem muzycznym. Obie mają kształt pionowych pasów utworzonych przez połączone ze sobą serca wypełnione stylizowaną dekoracją o motywach zwojów materiałowych przeplecionych roślinnością.

Pierwotnie malowidła tworzyły pod stropem drewnianym fryz ciągły, obramowany od góry i dołu pasami ornamentacyjnymi. Następnie przez rozwieszenie późnogotyckiego sklepienia krzyżowo – żebrowego obcięto fragmenty fryzu, pozostawiając je na strychu. Osypana tempera kompozycja mało czytelna.

POZIOM 1
1/1